Czasowniki modalne to specyficzna grupa czasowników, które rządzą się swoją własnymi prawami – nie poddają się gramatycznym regułom w taki sposób, jak inne czasowniki oraz pełnią w zdaniu trochę inne funkcje. Wiem, że wszystko to na razie brzmi tajemniczo, szczególnie jeśli niewiele wiecie o tego rodzaju czasownikach. Spróbuję więc rozwiać tę tajemnicę i wytłumaczyć jak najprościej, na co zwrócić szczególną uwagę używając czasowników modalnych.
Co to są czasowniki modalne?
Na początku spróbuję nakreślić Wam, czym charakteryzują się czasowniki modalne i po czym je poznać.
- są to czasowniki posiłkowe, to znaczy, że w parze z nimi idzie jeszcze inny czasownik, np.
- I can swim. – Umiem pływać.
- She must drink a lot. –Ona musi dużo pić.
- modyfikują one znaczenie następujących po nich czasowników. Mogą wyrażać. m.in., nakaz, zakaz, przypuszczenie, przyzwolenie itd. Porównajcie:
- You can’t eat so much sugar. – Nie możesz jeść tak dużo cukru.
- You should eat more vegetables. – Powinieneś jeść więcej warzyw.
- nie potrzebują żadnych „wspomagaczy” przy tworzeniu zaprzeczeń czy pytań. Przeczenia to najczęściej te same czasowniki, tylko, że ze słowem „not”, które mogą przybierać również skrócone formy, np. can’t, shouldn’t. Pytania natomiast buduje się poprzez inwersję, to znaczy, poprzez zmianę kolejności wyrazów w zdaniu, np.
He can make sushi.
Can he make sushi? - nigdy nie mają one formy ciągłej, a więc nie występują z końcówką –ing. Nie znajdziecie ich w czasach typu Present Continuous, Past Continuous czy Past/Present Perfect Continuous.
- nie przyjmują typowych końcówek występujących w czasie Present Simple czy Past Simple. W 3 os. l.poj w Present Simple nie dodajemy – s. Powiemy: She can swim a nie She cans swim.
W czasie przeszłym Past Simple nigdy nie mają końcówki –ed, a wszystkie ich formy przeszłe są nieregularne.
Czasowniki modalne – co do nich zaliczamy?
Czasowniki modalne to między innymi: must, can, could, may, might, shall, should, will, would.
Występują również czasowniki „półmodalne” (semi modal verbs). Możecie się spotkać z różnymi definicjami tego rodzaju czasowników. Bez większego zagłębiania się w szczegóły, ja będę tego pojęcia używać wobec dwóch czasowników: have to oraz need. Dlaczego? Głównie ze względu na to, że pełnią one funkcje czasowników modalnych w zdaniu, ale mają trochę inną gramatykę. Poza tym, wierzę, że nazewnictwo nie jest najważniejsze, a oddzielenie tych dwóch czasowników od reszty modal verbs pozwoli Wam lepiej zrozumieć ich strukturę.
Do czasowników modalnych i „półmodalnych” zalicza się również: dare, used to, ought to, ale ponieważ moim zdaniem nie są one aż tak często używane, to w tym artykule nie będę omawiać ich szczegółowo.
Ten sam czasownik, różne nastroje
Warto przyjrzeć się funkcjom czasowników modalnych w zdaniu. W zależności od tego, którego czasownika modalnego użyjemy, możemy zmodyfikować znaczenie następującego po nim czasownika. Co zatem możemy wyrazić za pomocą modal verbs?
- prawdopodobieństwo jakiegoś zdarzenia i przypuszczenia: may, might, can, could, should, must, would, will
- wyrażenie możliwości i umiejętności: can, could
- wyrażenie konieczności (zakazy i nakazy): have to, must
- wyrażanie pozwolenia: can, could, may, might, would, shall
- udzielanie rad: should, ought to, need
- wyrażanie przyszłości: will, would
Być może zauważyliście, że czasowniki modalne są „kapryśne”, bo jeden czasownik może wyrażać kilka różnych rzeczy, np. czasownik can opisuje umiejętności, ale też prawdopodobieństwo zdarzeń i pozwolenie. Trzeba się do tego przyzwyczaić i zwrócić szczególną uwagę na kontekst wypowiedzi. Spróbuję przybliżyć Wam jeszcze bardziej czasowniki modalne, analizując każdy z osoba.
Czytaj również: Poziomy angielskiego – poznaj swój! [lista]
Musimy zacząć od must
Na początek weźmy najbardziej kategoryczny czasownik, który oznacza „musieć” (must), a w przeczeniu „nie móc” (mustn’t). Najczęściej używany jest do wyrażania nakazów i zakazów.
- I must tell you something. – Muszę ci coś powiedzieć.
- You mustn’t talk on the phone so loudly. – Nie możesz rozmawiać przez telefon tak głośno.
W teorii przyjmuje się, że must wyraża najczęściej nakaz pochodzący od wewnątrz, to znaczy, że osoba, która mówi sama sobie lub innym coś narzuca.
- My children must tidy up their rooms. – Moje dzieci muszą sprzątać swoje pokoje. (ja tak uważam, nie one)
Czasownik must może też wyrażać prawdopodobieństwo zdarzeń. W tym przypadku wyraża pewność, że coś miało miejsce (must).
A: I saw Mark kissing Jane. (Widziałem Marka jak całował Jane)
B: Are you sure it was him? (Jesteś pewien, że to był on?)
A: Yes, it must have been him. (Tak, to musiał być on.)
W powyższej konstrukcji używamy czasu przeszłego. Ponieważ czasownik must nie ma formy przeszłej, to musimy sobie poradzić poprzez wstawienie następującego po nim czasownika w formie: have + Past Participle (III kolumna lub –ed)
Have to – zamiennik must
Podobne znaczenie ma czasownik „półmodalny” have to. W formie twierdzącej oznacza to samo co must, a więc „musieć”, z tą małą różnicą, że tutaj nakaz pochodzi najczęściej od zewnątrz. Porównajcie:
- I must tidy up my room. – Muszę posprzątać mój pokój. (ja tak uważam – nakaz wewnętrzny)
- I have to tidy up my room because my mum said so. – Muszę posprzątać mój pokój, bo mama tak powiedziała. (nakaz zewnętrzny).
Nie przejmujcie się jednak, jeśli będziecie używać tych czasowników wymiennie. Zauważyłam, że native speakerzy wcale nie trzymają się tak sztywno zasady o nakazie wewnętrznym i zewnętrznym i sami te formy mieszają.
UWAGA!
W formie przeczącej czasownik have to nie oznacza „nie móc”. W przeczeniu ma zupełnie inne znaczenie niż mustn’t. Oznacza bowiem „nie musieć”.
- You don’t have to drive the kids to school. I’ll take them. – Nie musisz zawozić dzieci do szkoły. Ja je wezmę.
Jeśli przypatrzycie się jeszcze raz zdaniu powyżej, zauważycie, że have to nie zaprzecza się sam przez siebie, tak jak must-mustn’t. Z tego też powodu nazwałam go „półmodalnym”, ponieważ do tworzenia przeczeń i pytań potrzebuje czasowników posiłkowych, np.
- Does she have to take this exam? – Czy ona musi zdać ten egzamin?
- No, she doesn’t have to take it.. – Nie, ona nie musi go zdawać.
- Did they have to sell the house? – Czy oni musieli sprzedać dom?
Czasownik have to w czasie przeszłym zastępuje must (w znaczeniu „musieć” jako nakaz), który, jak wspominałam wcześniej, nie ma swojej formy przeszłej.
- I had to call my boss. – Musiałem zadzwonić do szefa.
- My parents had to move when they were 30. – Moi rodzice musieli się przeprowadzić, kiedy mieli 30 lat.
UWAGA!
Czasownik have to nie zastąpi jednak must przy wyrażaniu prawdopodobieństwa, ponieważ nie ma takiego znaczenia. Czasownik have to wyraża jedynie nakaz.
- Philip knows everything. She must have told him that. – Filip wie o wszystkim. Musiała mu to powiedzieć. (wyrażamy nasze mocne przypuszczenie, że to ona, a nie kto inny, powiedział o tym Filipowi.)
- Philip knows everything. She had to tell him. – Filip wie o wszystkim. Musiała mu to powiedzieć. (Ona nie miała wyboru, sytuacja ją do tego zmusiła.)
Mam nadzieję, że widzicie różnicę między tymi zdaniami. Zauważcie, że język angielski w tym względzie bardziej precyzyjnie wyraża myśli.
Can i could – czasowniki modalne o wielu twarzach
Czasowniki modalne can i could są stosowane w wielu kontekstach. Mogą być używane do wyrażania skali prawdopodobieństwa, ale również do wyrażania możliwości i pozwolenia.
Prawdopodobieństwo
- Jane can call you tomorrow. – Jane może do ciebie zadzwonić jutro. (spodziewaj się jej telefonu).
- It can’t be true. – To nie może być prawda.
- It could happen. – To mogłoby się zdarzyć. (ale niekoniecznie musi)
Jak widzicie w powyższych przykładach can jest bardziej prawdopodobne niż could.
- I could have heard that but I don’t remember now. – Mogłam to słyszeć, ale nie pamiętam.
Zwróćcie uwagę, że formę przeszłą budujemy w tym wypadku poprzez czasownik could oraz have + Past Participle (porównajcie zdania z must).
Możliwość
- I can go with you. I have time. – Mogę pójść z tobą. Mam czas.
- Could you please tell me where the train station is? – Czy mógłby mi pan powiedzieć, gdzie jest dworzec?
- She could come but she didn’t want to. – Ona mogła przyjść, ale nie chciała.
W tym miejscu warto również zaznaczyć, że czasownik can’t w określaniu możliwości oznacza to samo co mustn’t.
- I can’t tell you. It’s a secret. = I mustn’t tell you. It’s a secret. – Nie mogę ci powiedzieć. To sekret.
Umiejętność
- She can dance very well. – Ona umie bardzo dobrze tańczyć.
- I could paint well when I was younger but I don’t know how to do it now. – Umiałam ładnie malować kiedy byłam młodsza, ale teraz nie wiem, jak to się robi.
W tym przypadku could jest formą przeszłą od can. Warto również wiedzieć, że can nie ma formy przyszłej i używamy wtedy be able to. Powiemy więc:
- The child will be able to speak two languages if he often hear both of them. – Dziecko będzie umiało mówić w dwóch językach, jeśli będzie słyszało je oba często.
May i might – co mogą wyrazić?
Czasowniki modalne may i might znaczą praktycznie to samo, z czego might jest trochę delikatniejsze w znaczeniu, niż may. Ponieważ nie ma między nimi wielkiej różnicy, możecie używać ich naprzemiennie. A co one oznaczają? Oba znaczą „może”, „prawdopodobnie” i używane są najczęściej do określania prawdopodobieństwa lub pozwolenia.
- He may know her. = He might know her. – Może / być może on ją zna.
- I may not get the pay rise. = I might not get the pay rise. – Może / być może nie dostanę podwyżki.
Oba te czasowniki można również stosować wymiennie z could.
- Someone is calling. It may be Kate. = It might be Kate. = It could be Kate. – Ktoś dzwoni. To może być Kate.
Czas przeszły ponownie tworzymy za pomocą have + Past Participle (III kolumna/ -ed).
- They might have sent the box to us but we haven’t received it yet. – Być może wysłali do nas to pudełko, ale jeszcze go nie dostaliśmy.
May usłyszymy też w zwrotach grzecznościowych z pytaniem o pozwolenie.
- May I ask you a question? = Can I ask you a question? – Czy mogę zadać pytanie? Z tych dwóch wyrażeń bardziej bezpośrednie jest can, podczas gdy may jest bardzo uprzejme i na pewno zostanie dobrze odebrane przez odbiorcę.
W tym miejscu, już trochę na marginesie, wspomnę jeszcze tylko o czasowniku shall, który pojawia się w grzecznościowych pytaniach z „I” oraz „we”, kiedy inicjatywa wychodzi od osoby mówiącej. Nie używamy go z innymi osobami, np. you.
- Shall I close the window? – Może zamknę okno?
- Shall we dance? – Może zatańczymy?
Should i need – co powinieneś i czego potrzebujesz?
Czasownik modalny should najprościej mówiąc oznacza „powinno się”.
- You should study harder. – Powinieneś więcej się uczyć.
- They shouldn’t complain about life. – Nie powinni narzekać na życie.
- Should we talk to them? – Powinniśmy z nimi porozmawiać?
Nie ma tu na szczęście więcej komplikacji, bo czasownik should ma tylko tę jedną funkcję i nie służy do określania prawdopodobieństwa czy umiejętności.
Inny czasownik często stosowany do udzielania rad to need to. Podobnie jak have to, to w przyjętej przeze mnie nomenklaturze tzw. semi modal verb. Przyjmuje on końcówkę –s w 3 os. l. poj. oraz końcówkę –ed w czasie przeszłym. Do jego zaprzeczania i zadawania pytań można użyć struktur, które pojawią się w przypadku innych „zwykłych czasowników”.
Spójrzcie na przykłady:
- She needs to walk the dog. – Ona powinna (dosłownie „potrzebuje”) wyprowadzić psa. (Zwróćcie uwagę na końcówkę –s.)
- Do we need to inform Tom about it? – Czy powinniśmy (dosłownie „potrzebujemy”) poinformować o tym Toma? (Zwróćcie uwagę na strukturę z do.)
- We didn’t need to give the money back because it was a present. – Nie musieliśmy (dosłownie “nie potrzebowaliśmy”) oddawać pieniędzy, bo to był prezent. (Zwróćcie uwagę na strukturę z did.)
- I needed to help her as she’d helped me before. – Musiałam/ Powinnam była (dosłownie “potrzebowałam”) jej pomóc, bo ona wcześniej pomogła mnie.
Will i would – mówimy o przyszłości
Na pewno znacie konstrukcję z will. Używamy jej, aby mówić o spontanicznych, niezaplanowanych wydarzeniach w przyszłości.
- Is there any problem? I will handle it. – Jest jakiś problem? Zajmę się tym.
- Will you help me? – Pomożesz mi?
- I hope my son will be a doctor in the future. – Mam nadzieję, że mój syn będzie lekarzem w przyszłości.
Czasownik modalny would to forma wyrażająca dużo mniejsze prawdopodobieństwo wydarzeń w przyszłości.
- I would come but I’m busy. – Przyszedłbym, ale jestem zajęty. (co oznacza, że raczej nie przyjdę).
- It would be nice to be rich. – Fajnie byłoby być bogatym. (raczej nie zakładam, że to się stanie).
Czasownik would pojawia się również w formach grzecznościowych.
- Would you like something to drink? – Czy chciałaby pani coś do picia?
- Would you tell me where Jane is, please? – Czy powiedziałby mi pan, gdzie jest Jane?
Czasowniki modalne – podsumowanie
To już koniec teorii. Dziękuję Wam za uwagę. Jak widzicie, czasowniki modalne to temat dość złożony, bo mają one dużo znaczeń i konstrukcji gramatycznych. Mam nadzieję, że nie jesteście tym przerażeni. Jak wiadomo, aby utrwalić tę wiedzę należy poprzeć ją praktyką. Najlepiej od razu wprowadzić teorię w życie, dlatego zapraszamy Was na lekcję do Fluentbe, gdzie na pewno nie raz będziecie mieli okazję przećwiczyć modal verbs w trakcie mówienia.
To specyficzna grupa czasowników, które rządzą się swoją własnymi prawami – nie poddają się gramatycznym regułom w taki sposób, jak inne czasowniki oraz pełnią w zdaniu trochę inne funkcje.
Czasowniki modalne to między innymi: must, can, could, may, might, shall, should, will, would.
Tekst napisała Magda, lektorka Fluentbe