Czasowniki Modalne | Tego jeszcze o nich nie wiesz! ✨

Jak najprościej wytłumaczyć, czym są czasowniki modalne i kiedy się je stosuje? Na dobry początek – małe zadanie dla Twojej wyobraźni:

Wyobraź sobie, że cofasz się w czasie i słyszysz naukowców żywo debatujących po angielsku o możliwościach podróży kosmicznych… w latach 60. 🚀 W takim przypadku z pewnością usłyszysz wiele zdań zaczynających się od „we might”, „we could”, „we must”.
Zatem nic innego, niż modal verbs. 💡

To właśnie czasowniki modalne stanowiły – i nadal stanowią – klucz do wyrażania przypuszczeń, możliwości i umiejętności. Ich poprawne użycie może całkowicie zmienić ton wypowiedzi – od grzecznej prośby po stanowczy nakaz. Jak działają i dlaczego warto je opanować? O tym przeczytasz w niniejszym artykule. 👇

Czym są czasowniki modalne?

Czasowniki modalne (modal verbs) to specyficzna grupa czasowników pomocniczych, które nadają zdaniu dodatkowy sens, wskazując na możliwość, konieczność, zdolność czy zezwolenie. Do najważniejszych z nich należą:

must, can, could, may, might, shall, should, will, would.

Występują również czasowniki „półmodalne” (semi modal verbs):

have to, need, dare, used to, ought to.

Dlaczego „półmodalne”? Głównie ze względu na to, że pełnią one funkcje czasowników modalnych w zdaniu, ale mają trochę inną gramatykę. ✍️

Czym różnią się od zwykłych czasowników? Po pierwsze, nie odmieniają się przez osoby – niezależnie od podmiotu, pozostają w tej samej formie. Po drugie, nie wymagają operatora „do” w pytaniach i przeczeniach.

Charakterystyka modal verbs

Czasowniki modalne to czasowniki posiłkowe. Oznacza to, że zawsze towarzyszy im inny czasownik, np.:

Modyfikują one znaczenie następujących po nich czasowników. Mogą wyrażać m.in., nakaz, zakaz, przypuszczenie, przyzwolenie itd. Porównaj:

Pytania i przeczenia

Czasowniki modalne nie potrzebują żadnych dodatkowych działań przy tworzeniu zaprzeczeń czy pytań. Przeczenia to najczęściej te same czasowniki, tylko, że ze słowem „not”, które mogą przybierać również skrócone formy, np. can’t, shouldn’t. Pytania natomiast buduje się poprzez inwersję, to znaczy, poprzez zmianę kolejności wyrazów w zdaniu, np.:

Odmiana w zależności od czasów gramatycznych

Jak wyglądają czasowniki modalne w przypadku czasów gramatycznych? Wystarczy zapamiętać trzy proste zasady:

1. Modal verbs nigdy nie mają formy ciągłej, a więc nie występują z końcówką –ing. Nie znajdziesz ich w czasach typu Present Continuous, Past Continuous czy Past/Present Perfect Continuous.
   
2. Czasowniki modalne nie przyjmują typowych końcówek występujących w czasie Present Simple czy Past Simple. W 3 os. l. poj. w Present Simple nie dodajemy końcówki -s. Powiemy: She can swim (a nie she cans swim).
   
3. Modal verbs w czasie przeszłym Past Simple nigdy nie mają końcówki -ed, a wszystkie ich formy przeszłe są nieregularne.

Przeczytaj więcej o czasach gramatycznych:
Czasy przyszłe – angielski | Nauka w kilka minut 🕒,
Czasy teraźniejsze – angielski | Z przykładami ✍️,
Czasy przeszłe – angielski | Wiedza w pigułce 💊.

Jakie funkcje pełnią czasowniki modalne?

W zależności od tego, którego czasownika modalnego użyjesz, możesz zmodyfikować znaczenie następującego po nim czasownika. Co zatem wyrazisz za pomocą modal verbs?

1. Prawdopodobieństwo jakiegoś zdarzenia i przypuszczenia: may, might, can, could, should, must, would, will
   
2. Wyrażenie możliwości i umiejętności: can, could
   
3. Wyrażenie konieczności (zakazy i nakazy): have to, must
   
4. Wyrażanie pozwolenia: can, could, may, might, would, shall
   
5. Udzielanie rad: should, ought to, need
   
6. Wyrażanie przyszłości: will, would

Być może zauważysz, że czasowniki modalne są niejednoznaczne i elastyczne, bo jeden czasownik może wyrażać kilka różnych rzeczy, np. can opisuje umiejętności, ale też prawdopodobieństwo zdarzeń i pozwolenie. Trzeba się do tego przyzwyczaić i zwrócić szczególną uwagę na kontekst wypowiedzi. Aby jak najlepiej zrozumieć możliwości zastosowań czasowników modalnych, przyjrzyjmy się im po kolei. 👇

Czasowniki modalne: zacznijmy od MUST 

Na początek weźmy najbardziej kategoryczny czasownik, który oznacza „musieć” (must), a w przeczeniu „nie móc” (mustn’t). Najczęściej używany jest do wyrażania nakazów i zakazów.

W teorii przyjmuje się, że must wyraża najczęściej nakaz pochodzący od wewnątrz, to znaczy, że osoba, która mówi sama sobie lub innym coś narzuca.

My children must tidy up their rooms. – Moje dzieci muszą sprzątać swoje pokoje (ja tak uważam, nie one).

Czasownik must może też wyrażać prawdopodobieństwo zdarzeń. W tym przypadku wyraża pewność, że coś miało miejsce (must).

A: I saw Mark kissing Jane. (Widziałem Marka jak całował Jane)
B: Are you sure it was him? (Jesteś pewien, że to był on?)
A: Yes, it must have been him. (Tak, to musiał być on)

W powyższej konstrukcji używamy czasu przeszłego. Ponieważ czasownik must nie ma formy przeszłej, to musimy sobie poradzić poprzez wstawienie następującego po nim czasownika w formie: have + Past Participle (III kolumna lub -ed)

Czasowniki modalne: HAVE TO

Podobne znaczenie ma czasownik „półmodalny” have to.

W formie twierdzącej have to oznacza to samo co must, a więc „musieć”, z tą małą różnicą, że tutaj nakaz pochodzi najczęściej od zewnątrz.

Porównaj:

I must tidy up my room.

Muszę posprzątać mój pokój (ja tak uważam – nakaz wewnętrzny).

I have to tidy up my room because my mum said so.

Muszę posprzątać mój pokój, bo mama tak powiedziała (więc jest to nakaz zewnętrzny).

W formie przeczącej czasownik have to nie oznacza „nie móc”. W przeczeniu ma zupełnie inne znaczenie niż mustn’t. Oznacza bowiem „nie musieć”.

Przykład:

You don’t have to drive the kids to school. I’ll take them. – Nie musisz zawozić dzieci do szkoły. Ja je zabiorę.

HAVE TO w pytaniach i przeczeniach

Jeśli przypatrzysz się jeszcze raz zdaniu powyżej, zauważysz, że have to nie zaprzecza się sam przez siebie, tak jak must – mustn’t. Z tego też powodu nazwamy go „półmodalnym”, ponieważ do tworzenia przeczeń i pytań potrzebuje czasowników posiłkowych, np.:

Czas przeszły

Czasownik have to w czasie przeszłym zastępuje must (w znaczeniu „musieć” jako nakaz), który nie ma swojej formy przeszłej.

UWAGA!
Czasownik have to nie zastąpi jednak must przy wyrażaniu prawdopodobieństwa, ponieważ nie ma takiego znaczenia. Czasownik have to wyraża jedynie nakaz.

Porównaj:

Philip knows everything. She must have told him that. – Filip wie o wszystkim. Ona musiała mu to powiedzieć.

W tym przypadku wyrażamy nasze mocne przypuszczenie, że to ona, a nie kto inny, powiedziała o tym Filipowi.

Philip knows everything. She had to tell him. – Filip wie o wszystkim. Ona musiała mu to powiedzieć.

W tym przypadku wiemy, że ona nie miała wyboru, bo np. sytuacja ją do tego zmusiła.

CAN i COULD – czasowniki modalne o wielu twarzach

Czasowniki modalne can i could są stosowane w wielu kontekstach. Mogą być używane do wyrażania skali prawdopodobieństwa, ale również do wyrażania możliwości i pozwolenia.

Prawdopodobieństwo

• Jane can call you tomorrow. – Jane może do ciebie zadzwonić jutro. (spodziewaj się jej telefonu).
• It can’t be true. – To nie może być prawda.
• It could happen. – To mogłoby się zdarzyć. (ale niekoniecznie musi)

Jak widzisz w powyższych przykładach, can jest bardziej prawdopodobne niż could.

I could have heard that but I don’t remember now. – Mogłam to słyszeć, ale nie pamiętam.

Zwróć uwagę, że formę przeszłą budujemy w tym wypadku poprzez czasownik could oraz have + Past Participle (porównaj zdania z must).

Możliwość

• I can go with you. I have time. – Mogę pójść z tobą. Mam czas.
• Could you please tell me where the train station is? – Czy mógłby mi pan powiedzieć, gdzie jest dworzec?
• She could come but she didn’t want to. – Ona mogła przyjść, ale nie chciała.

W tym miejscu warto również zaznaczyć, że czasownik can’t w określaniu możliwości oznacza to samo co mustn’t.

I can’t tell you. It’s a secret. = I mustn’t tell you. It’s a secret. –
Nie mogę ci powiedzieć. To sekret.

Umiejętność

• She can dance very well. – Ona umie bardzo dobrze tańczyć.
  
• I could paint well when I was younger but I don’t know how to do it now. – Umiałam ładnie malować kiedy byłam młodsza, ale teraz nie wiem, jak to się robi.

W tym przypadku could jest formą przeszłą od can. Warto również wiedzieć, że can nie ma formy przyszłej i używamy wtedy be able to. Powiemy więc:

The child will be able to speak two languages if he often hear both of them. – Dziecko będzie potrafiło mówić w dwóch językach, jeśli będzie słyszało je oba często.

MAY i MIGHT – co mogą wyrazić?

Czasowniki modalne may i might znaczą praktycznie to samo, z czego might jest trochę delikatniejsze w znaczeniu, niż may. Ponieważ nie ma między nimi wielkiej różnicy, możesz używać ich naprzemiennie. Oba oznaczają „może”, „prawdopodobnie” i używane są najczęściej do określania prawdopodobieństwa lub pozwolenia.

He may know her. =  He might know her. –
Być może on ją zna.

I may not get the pay rise. = I might not get the pay rise. –
Prawdopodobnie nie dostanę podwyżki.

Oba te czasowniki można również stosować wymiennie z could.

Someone is calling. It may be Kate. = It might be Kate. = It could be Kate. – Ktoś dzwoni. To może być Kate.

Czas przeszły ponownie tworzymy za pomocą have + Past Participle (III kolumna/ -ed).

They might have sent the box to us but we haven’t received it yet. – Być może wysłali do nas to pudełko, ale jeszcze go nie dostaliśmy.

May usłyszymy też w zwrotach grzecznościowych z pytaniem o pozwolenie.

May I ask you a question? = Can I ask you a question? –
Czy mogę zadać pytanie?

Z tych dwóch wyrażeń bardziej bezpośrednie jest can, podczas gdy may jest bardzo uprzejme i na pewno zostanie dobrze odebrane przez odbiorcę.

W tym miejscu, już trochę na marginesie, wspomnę jeszcze tylko o czasowniku shall, który pojawia się w grzecznościowych pytaniach z „I” oraz „we”, kiedy inicjatywa wychodzi od osoby mówiącej. Nie używamy go z innymi osobami, np. you.

Czasowniki modalne: SHOULD i NEED

Czasownik modalny should najprościej mówiąc oznacza „powinno się”.

• You should study harder. – Powinieneś więcej się uczyć.
• They shouldn’t complain about life. – Oni nie powinni narzekać na życie.
• Should we talk to them? – Czy powinniśmy z nimi porozmawiać?

Nie ma tu na szczęście więcej komplikacji, bo czasownik should ma tylko tę jedną funkcję i nie służy do określania prawdopodobieństwa czy umiejętności.

Inny czasownik często stosowany do udzielania rad to need to. Przyjmuje on końcówkę –s w 3 os. l. poj. oraz końcówkę –ed w czasie przeszłym.

Do jego zaprzeczania i zadawania pytań można użyć struktur, które pojawią się w przypadku innych „zwykłych czasowników”. 

Przykłady:

She needs to walk the dog. – Ona musi wyprowadzić psa.

Analizując zdanie: ona powinna (dosłownie „potrzebuje”) wyprowadzić psa. (Zwróć uwagę na końcówkę –s.)

Do we need to inform Tom about it? – Czy musimy poinformować o tym Toma?

Czy powinniśmy (dosłownie „czy potrzebujemy”) poinformować o tym Toma? (Zwróć uwagę na strukturę z do.)

We didn’t need to give the money back because it was a present. – Nie musieliśmy oddawać pieniędzy, ponieważ to był prezent.

Analizując: nie musieliśmy (dosłownie “nie potrzebowaliśmy”) oddawać pieniędzy, bo to był prezent. (Zwróć uwagę na strukturę z did.)

I needed to help her as she’d helped me before. – Musiałam jej pomóc, tak jak ona pomogła wcześniej mnie.

Musiałam / Powinnam była (dosłownie “potrzebowałam”) jej pomóc, bo ona wcześniej pomogła mnie.

WILL i WOULD – mówimy o przyszłości

W jaki sposób powiedzieć o czymś, co dotyczy przyszłych wydarzeń bądź przypuszczeń? W tym celu stosujemy czasowniki modalne will oraz would.

Konstrukcji z czasownikiem will użyjemy, aby powiedzieć o spontanicznych, niezaplanowanych wydarzeniach w przyszłości.

Czasownik modalny would to forma wyrażająca dużo mniejsze prawdopodobieństwo wydarzeń w przyszłości. Użyjesz ich zarówno wtedy, gdy określasz mało realną fantazję, lub też gdy np. chcesz grzecznie odmówić.

Czasownik would pojawia się również w formach grzecznościowych. W tym przypadku można przetłumaczyć zdanie jako formę oficjalną (z użyciem zwrotu „pani/pan”) lub mniej oficjalną (jeśli zwracamy się do odbiorcy po imieniu).

Czasowniki modalne – podsumowanie

Czasowniki modalne są jak precyzyjne narzędzia w języku – pozwalają dopracować znaczenie i nadać wypowiedzi odpowiedni ton. Warto je rozumieć i stosować świadomie, bo dobrze dobrane mogą wpłynąć na sposób, w jaki jesteśmy odbierani. Najlepiej od razu wprowadzić teorię w życie, dlatego zachęcamy Cię do tego, aby ćwiczyć używanie modal verbs w trakcie budowania własnych zdań. ✍️

Modal verbs w pytaniach i odpowiedziach